Νέστος
Το δασικό – υδάτινο οικοσύστημα του ποταμού Νέστου βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του νομού Ξάνθης στα όρια με το νομό Καβάλας και αποτελεί το φυσικό και γεωγραφικό όριο μεταξύ Μακεδονίας και Θράκης. Το δασικό – υδάτινο οικοσύστημα του Νέστου είναι διεθνούς σημασίας, αποτελεί εθνικό πάρκο, προστατεύεται με τη διεθνή συνθήκη Ramsar και είναι ενταγμένο στο δίκτυο Natura 2000.
Στο ημιορεινό τμήμα του οικοσυστήματος, η αλλιώς γνωστότερο ως «Στενά του Νέστου» κυριαρχούν οι εντυπωσιακοί γεωλογικοί σχηματισμοί μέσα από τους οποίους κυλά ο ποταμός σχηματίζοντας το μοναδικό για την Ελλάδα φαινόμενο των μαιάνδρων. Είναι χαρακτηρισμένα ως αισθητικό δάσος και καταφύγιο άγριας ζωής. Αποτελούν ενδιαίτημα σπάνιων και υπό εξαφάνιση ειδών της πανίδας και της χλωρίδας. Λόγω της προστασίας της περιοχής οι δραστηριότητες που ασκούνται είναι ελεγχόμενες και συμβατές με το οικοσύστημα.
Παρατήρηση πουλιών, πεζοπορία, κανό – καγιάκ και ράφτινγκ είναι δραστηριότητες που ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει. Παράλληλα γίνονται διάφορα έργα για την εξυπηρέτηση επιστημονικού προσωπικού και φυσιολατρών που ενδιαφέρονται να μάθουν, να παρατηρήσουν και να γνωρίσουν από κοντά το ιδιαίτερο αυτό οικοσύστημα.
Το πεδινό τμήμα του οικοσυστήματος αποτελείται από το Δέλτα του ποταμού Νέστου και τις λιμνοθάλασσες της Κεραμωτής και Αγιάσματος, μαζί με τις γειτνιάζουσες σε αυτό περιοχές. Η συνολική του έκταση είναι 55.000 εκτάρια. Είναι χαρακτηρισμένο ως Εθνικό Πάρκο (μαζί με τις λιμνοθάλασσες Βιστονίδας και Ισμαρίδας της Θράκης).Η ζώνη απολύτου προστασίας, που είναι και καταφύγιο άγριας ζωής, έχει συνολική έκταση 490 εκτάρια.
Αποτελεί υδάτινο οικοσύστημα διεθνούς σημασίας. Είναι σταθμός μεταναστευτικών πουλιών, βιότοπος πλούσιας πανίδας πτηνών, πολλά από τα οποία είναι σπάνια και άλλα μοναδικά της περιοχής αυτής που αποτελεί και το ενδιαίτημα τους (π.χ. κολχικός φασιανός). Πολύ πλούσια είναι επίσης και η πανίδα των θηλαστικών, των ερπετών, των εντόμων καθώς και η ιχθυοπανίδα.
Στο παρελθόν, η περιοχή καλυπτόταν από το μεγαλύτερο υδροχαρές δάσος της Ελλάδας, γνωστό ως «Μεγάλο Δάσος» ή «Κοτζά Ορμάν». Το δάσος αυτό όφειλε την ύπαρξη του στην περιοδική κατάκλυση της περιοχής από τα πλημμυρικά νερά του ποταμού. Κατά τις εκαετίες του 1950 και του 1960 το μεγαλύτερο μέρος του εκχερσώθηκε για να αποδοθούν τα εδάφη του στη γεωργία και στη καλλιέργεια λεύκης. Επίσης, με τη διευθέτηση της κοίτης του ποταμού Νέστου, οι γύρω περιοχές σταμάτησαν να κατακλύζονται από νερό και έτσι το Μεγάλο Δάσος συρρικνώθηκε ακόμη περισσότερο. Απομεινάρια του δάσους αυτού υπάρχουν ακόμη και σήμερα και αποτελούν το Παραποτάμιο Δάσος του Νέστου.
Το δημόσιο δασόκτημα Νέστου έχει έκταση 1.975,30 εκτάρια, εκ των οποίων 935,90 δασοσκεπείς εκτάσεις, 443,00 δασοσκεπείς εκτάσεις με αυτοφυή βλάστηση, 15,8 γεωργικές εκτάσεις, 131,60 γυμνές εκτάσεις και 449,00 άγονες εκτάσεις. Το λήμμα που παράχθηκε το έτος 2006, ανήλθε σε 11.315,50 χ.κ.μ. καυσόξυλα, 19.553,00 m3 τεχνική ξυλεία και 13.704,20 χ.κ.μ. βιομηχανική ξυλεία.
Η περιοχή αποτελεί μοναδικό χώρο έρευνας, παρατήρησης, και ενημέρωσης για τη λειτουργία των φυσικών υδατικών οικοσυστημάτων, των δομών και των αρχών που διέπουν τη λειτουργία του. Έργα όπως η δημιουργία και λειτουργία Κέντρων Ενημέρωσης για το Παραποτάμιο Δάσος του Νέστου, η δημιουργία μονοπατιών ξενάγησης, η επαναφορά της αυτοφυούς βλάστησης, η επαναπλημμύρα ορισμένων τμημάτων εκτός της κοίτης του ποταμού, αλλά και η διαρκής προστασία του οικοσυστήματος, αποτελούν μόνο την αρχή σε μια προσπάθεια μελέτης, διατήρησης και ανόρθωσης του μοναδικού φυσικού υδάτινου οικοσυστήματος.
